E-commerce, hybride werken, flitsbezorging en nearshoring van industriële productie namen een hoge vlucht, terwijl belangrijke thema’s op het gebied van economie, maatschappij en ruimtelijke ordening grotendeels zijn blijven liggen.
We zijn als samenleving stressbestendiger en flexibeler geworden en kunnen ons aan snel veranderende omstandigheden aanpassen. Dat heeft er toe geleid dat economische prognoses positiever uitvielen dan aanvankelijk berekend. Deze kwaliteiten hebben we nodig om de volgende crisis het hoofd te kunnen bieden. Waar de pandemie als een nachtkaars uit lijkt te gaan, worden we geconfronteerd met een volgende crisis: oorlog op het Europese continent.
Hoewel de eerste contouren op korte termijn zich beginnen uit te tekenen, blijft de precieze impact op de langere termijn voor de Nederlandse en de Europese economie nog uiterst onzeker. Een en ander is vanzelfsprekend sterk afhankelijk van de aard en vooral de duur van het militaire conflict tussen enerzijds de graanschuur van Europa en anderzijds de belangrijkste energie leverancier van dit continent.
Energiecrisis
Wat we inmiddels weten is dat bestaande onzekerheden met betrekking tot de leverings zekerheid van energie en grondstoffen worden uitvergroot, met grote gevolgen voor economie en vooral koopkracht. Momenteel bedraagt de huidige Nederlandse afhankelijkheid van gas uit Rusland zo’n 15%, maar geldt voor de EU als geheel dat 44% van al het gas uit Rusland afkomstig is. Naar het zich nu laat aanzien blijft de gaslevering doorgaan, wat betekent dat de verstoring van de handelsstromen op macroniveau voorlopig beperkt blijven.
Zowel Rusland als Oekraïne zijn met respectievelijk 3% en 1% van onze invoer relatief kleine handels-partners van Nederland. Deze bescheiden volumes zorgen er voor dat de financiële en econo mische isolatie van Rusland door het Westen vooralsnog een beperkt effect heeft op de Nederlandse en Europese economie. Dit neemt niet weg dat de gevolgen op sectorniveau nog steeds groot kunnen zijn.
Aanjager van inflatie
Hogere energieprijzen vormen het belangrijkste korte termijneffect van de oorlog en zijn een primaire aanjager van inflatie. Op de langere termijn speelt de sterk toegenomen onzekerheid een bepalende rol bij de modellering van de economische vooruitzichten. Hoge inflatie door aanhoudend hoge energieprijzen kunnen leiden tot ingrepen in ons systeem, zoals het doorvoeren van renteverhogingen. Nu al anticipeert de markt op stijgende beleidsrentes in de nabije toekomst, waardoor de swaprente waartegen vastgoed-beleggers hun externe kredietfaciliteit borgen al sterk zijn gestegen. Hoewel deze trend zich al ruim voor de inval in Oekraïne manifesteerde, vergroot en versterkt de huidige geopolitieke spanningen de reeds bestaande onrust op de financiële markten.
Naast oplopende kosten voor externe financiering draagt de Russische inval bij aan de al sterk gestegen bouwkosten. Rusland is een belangrijke leverancier van hout en staal en dit aanbod valt als gevolg van de sancties grotendeels weg. Ook energie-intensieve producten zoals aluminium en zelfs bakstenen breken nieuwe prijsrecords, waar-door bouwkosten in Nederland zijn gestegen.
Seinen economie op groen
Hoewel de koopkracht van de Nederlander in 2022 fors zal dalen (-2,7%) door sterk gestegen prijzen voor energie en voedingsmiddelen, blijven de seinen wat betreft de economie op groen staan. Geringe systeemexposure van de Nederlandse economie aan de situatie in Oekraïne draagt bij aan de relatief sterke voorspelde economische groei voor Nederland in 2022 (3,6%) bij een historisch lage werkloosheid. Een hoge onzekerheidsfactor is echter de duur van het conflict. Hoewel de belangrijkste gevolgen zich nu vooral door middel van energieprijzen laten gelden, zorgt een langere duur van het conflict voor een almaar toenemende impact op andere producten en diensten, waardoor uiteindelijk prijzen in de volle breedte sterk kunnen stijgen en kerninflatie blijvend hoger wordt. Dit zou een loon-prijsspiraal in gang kunnen zetten dat inflatie verder versterkt, waardoor de nu nog relatief gunstige groeivooruitzichten ondermijnd worden.
Om de inflatie te verlagen bereidt de Amerikaanse centrale bank (FED) inmiddels een serie rente-verhogingen voor. Hoewel de ECB met betrekking tot renteverhogingen minder ambitieus is, zal de bank in ieder geval vanaf maart 2022 stoppen meer geld in de economie te brengen om later dit jaar de belangrijkste beleidsrentes in een aantal stappen te verhogen.
Hoewel op korte termijn onzekerheid blijft regeren, zijn er het afgelopen jaar ook een aantal onzeker-heden weggenomen. De Nederlandse bevolking zal ook in het komende jaar sterk blijven groeien, waardoor krapte op de woningmarkt aanhoudt. Producenten en handelaren die exporteren richting het VK krijgen dit jaar te maken met verscherpte douanecontroles. Dankzij de Klimaattop in Glasgow (2021) weten we dat het niet eenvoudig is om de mondiale temperatuur stijging, als gevolg van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering, onder de twee graden te houden.
Vier global trends
In conjunctureel opzicht krijgen we in 2022 te maken met grote onzekerheid rondom thema’s als pandemie en rente- en prijsontwikkeling en tekenen de structurele transitieprocessen zich steeds helderder af op alle vlakken van de economie. Dit verklaart ook de dynamiek op de commerciële vastgoedmarkten, waarbij er vier meerjarige hoofdtrends te onderscheiden zijn.
-
Digitalisering (Vierde Industriële Revolutie)
-
Weerbare economie en samenleving
-
Schaarste-economie
-
Institutionalisering van duurzaamheid
