AMSTERDAM, 8 december 2022 – Het heeft even geduurd, maar nu komt de vastgoedwereld toch op stoom met verduurzaming. Er gaat veel goed, vindt Jeroen Lokerse van Cushman & Wakefield. En laten we wat er nog niet goed gaat, vooral samen aanpakken. Er is geen reden meer om het niet te doen, want de cijfers spreken duidelijke taal: ‘Verduurzaming levert in alle gevallen een gezonde business case op.’
"We moeten op zoek naar een nieuwe balans"
Als er één woord van toepassing is op de huidige tijd is het wel: dynamiek. Er gebeurt veel en we rollen van de ene crisis in de andere. Daar kun je somber over worden, maar Jeroen Lokerse kijkt liever naar de lichtpuntjes. ‘Tijdens de pandemie waren we met z’n allen heel bang voor covid en de ontwrichting van de economie. Maar uiteindelijk zijn we er verrassend goed doorheen gekomen. Toen de wereld weer openging, was er sprake van nieuwe energie. De sfeer was positief, duurzaamheid stond hoog op de agenda en de investeringsbereidheid was groot: we gingen ervoor! Tot de oorlog in Oekraïne roet in het eten gooide. De oorlog is er nog steeds, de economie heeft een knauw gekregen en het wereldtoneel is drastisch veranderd, maar het leven draait wel gewoon door. Leven met nieuwe omstandigheden, dat kunnen we als mensen blijkbaar goed. En nu is er de energiecrisis. Die gaat veel pijn doen, maar ook hier zullen we oplossingen voor vinden. Dat gebeurt al en het gaat best snel. Er ligt al een regeling voor het maximeren van energietarieven en Nederland is inmiddels koploper in zonnepanelen. Kortom: er is sprake van een grote veerkracht en een opmerkelijk aanpassingsvermogen. We zoeken voortdurend naar een nieuwe balans’.
"Duurzaamheid is van een kostenpost veranderd in een gezonde business case"
Financieel interessant
Een ander punt waar hij positief over is, is het financiële plaatje: bouwen voor de toekomst is sinds kort ook financieel interessant. ‘Duurzaamheid is van een kostenpost veranderd in een gezonde business case. Duurzaamheidsdoelen liggen nu dicht bij de economische doelen. Dat is een mooie ontwikkeling. Het waardeverschil tussen bruine en groene gebouwen wordt steeds groter en de kosten van carbon offsetting worden hoger, mede door stringentere regelgeving. Dat maakt het interessant om te verduurzamen. Een duurzaam gebouw is een waardevol gebouw en elke investering in duurzaamheid betaalt zich terug. Verduurzamen is veel rendabeler dan gedacht. Dat biedt kansen en wij kunnen daar als vastgoedsector een grote rol in spelen.’
Kortetermijnbeleid
Maar dan moeten er nog wel wat knelpunten uit de weg geruimd worden, zoals de hardnekkige focus van beleidsmakers en politici op de korte termijn. ‘De reflex op een crisis is vaak: kortetermijnmaatregelen. De verhoging van de rente gaat de komende tijd wereldwijd echt impact hebben op de waarde van vastgoed. Daarbovenop komt de verhoging van de overdrachtsbelasting per 1 januari 2023 in Nederland. Bedoeld om de markt af te remmen, maar nergens voor nodig, want de rentestijging doet zijn werk al. Of neem de reactie van gemeenten op de hoge grondprijzen: korting geven in plaats van de grondprijzen structureel verlagen. Dergelijke rare kleine ingrepen werken ontwrichtend en vertragen de marktwerking. Zo creëer je met de beste bedoelingen verkeerde uitkomsten.’
Nieuw evenwicht
Kortetermijnbeleid is niet meer dan symptoombestrijding. In plaats van pleisters plakken kunnen we beter de onderliggende problemen aanpakken, stelt Lokerse. Er is behoefte aan een nieuw evenwicht op een fundamenteel niveau. ‘De echte onderwerpen die onze aandacht vragen zijn projecten voor de lange termijn. Met stip op 1: duurzaamheid. Hoe kunnen we de temperatuurstijging binnen de perken houden? Hoe kunnen we een samenleving inrichten die de aarde niet uitput en geen onherstelbare schade oplevert? Hoe gaan we om met de gevolgen van klimaatverandering, zoals migratie en polarisatie? Dat zijn de echte grote thema’s waar we ons op moeten richten, als wereld en als vastgoedbranche. We moeten op zoek naar een nieuwe balans, een gezond fundament onder onze wereld. Dat vraagt om langetermijnbeleid, langetermijnafspraken en langetermijnbusiness cases.’
"Wat we nodig hebben is een besef van gezamenlijkheid"
Vertrouwen
Onderling vertrouwen tussen overheid en marktpartijen is daarbij een must. ‘Als het vertrouwen ontbreekt, wordt alles dichtgetimmerd met regeltjes. En het is inmiddels overduidelijk dat al die regels vooral tot frustratie en vertraging leiden. Wat we nodig hebben, is een besef van gezamenlijkheid. Ik ben ervan overtuigd dat de belangen van markt en overheid uiteindelijk ‘alligned ‘zijn. We hebben met z’n allen een probleem, dus we moeten het ook met z’n allen oplossen. Werken aan vertrouwen is de basis voor die oplossing. Meer met elkaar praten, elkaar nog beter leren kennen en van daaruit samen afspraken maken. Als we de grote stappen met elkaar kunnen vastleggen, hoeven de kleine stappen niet meer dichtgeregeld te worden.’
Versnelling
Er is geen tijd te verliezen. We moeten sneller en meer verduurzamen, benadrukt Lokerse. Dat betekent: niet alleen net-zero in nieuwbouw, maar ook in bestaande bouw. ‘De beste investering in vastgoed is een investering in verduurzaming van bestaande gebouwen. De terugverdientijd is kort, het risico klein. Juist in deze onzekere tijden is het veel interessanter om bestaande panden te verduurzamen dan om nieuwe gebouwen toe te voegen aan de portefeuille.’ Daarvoor komen er interessante tools op de markt. Cushman & Wakefield kan voor alle gebouwen precies uitrekenen wat de potentie is voor verduurzaming, wat de terugverdientijd is van investeringen en hoe je een goede business case kunt maken.
